İNCELEME: Kelimesiz Bir Edebiyat Şaheseri “UZAK”

Şatomun kütüphanesine dalıyorum ve muhteşem bir eser bana göz kırpıyor.

Shaun Tan tarafından çizilerek anlatılmış olan Uzak (The Arrival)

Uzak, daha evvel örneğine rastlamadığım muhteşem bir çalışma. Bir grafik roman diyebiliriz ancak içerisinde tek bir kelime dahi yok. Her şey muhteşem çizimlerle anlatılmış. Tek bir kelam etmemesine rağmen o kadar özgün ve eşine rastlanmayan bir göç hikayesi anlatıyor ki bize fantastik detayları bile keskin kenarlı gerçekler gibi içimize işliyor.

Oscar ödüllü Avustralyalı çizer-yazar Shaun Tan’in hiç yazı kullanmadan hazırladığı “sessiz kitap” Uzak, göç ve göçmenlik çerçevesinde, okurların zihin ve ruhlarındaki uzak kavramına imgesel bir anlam kazandıran çarpıcı bir eser.

Dört yıllık uzun bir araştırma, geliştirme ve çizim döneminin ürünü olan Uzak, büyük bir ustalıkla ince ince işlenerek yayına hazırlanan her sayfasıyla olağanüstü bir görsel okuma deneyimi sunuyor.
Kızı ve eşine daha iyi bir yaşam kurabilme umuduyla bilinmeyen topraklara doğru adım atan yalnız bir adamın sessiz hikâyesini anlatan bu şiirsel eser, anlaşılmayan diller, tuhaf hayvanlar ve yabancı nesnelerin yer aldığı detaylı çizimleriyle yeni bir yerde en sıradan ayrıntıların bile ne denli yabancı gelebileceğini gözler önüne seriyor.

Genç yaşına rağmen, çizerlik ve yazarlık kariyerine sayısız büyük ödül sığdıran Shaun Tan, 2011 yılında çocuk ve gençlik edebiyatına katkılarından ötürü Astrid Lindgren Anma Ödülü‘nü (ALMA) almaya hak kazanarak son yılların en ünlü illüstratörlerinden biri olarak anılmaktadır.

Uzak okurlarını, her göçmenin, her sığınmacının kısacası yurdundan edilmiş herkesin umuduna ışık olmaya çağırıyor…

“Peki kelimesiz bir eser edebiyat olur mu?” diye sorduğunuzu duyar gibiyim.

Edebiyat değil ama resim olur, sinema olur, bir tür görsel sanat olur hatta grafik roman olur vb. diyebilirsiniz ancak dikkat ettiyseniz grafik roman tabirinin içinde de roman geçer ve bu onu bir edebiyat eseri yapar çünkü hiç bir konuşma baloncuğu, öyküyü anlatan tek bire kelime olmasa da peş peşe eklen çizimler bir hikaye anlatıyordur. Hatta eşsiz bir hikaye anlatıyordur. Belki de kelimelere dökülemeyecek bir hikaye anlatıyordur. (Ütopik bir düşünce elbette, kelimelere dökülemeyecek bir hikaye olduğuna pek inanmam…)

Uzak’ın konusundan kısaca bahsetmek gerekirse, tek kelam etmeyen bir eserin konusundan ne kadar bahsedebilirsek elbette, bilinmeyen bir zamanda ve bilinmeyen bir mekanda geçen bir göç hikayesi anlatılıyor.

Adam, karısını ve çocuğunu garip bir tehdit altındaki ülkesinde bırakıp okyanusun diğer ucundaki bir şehre göç ediyor. Elbette uçan aletlerin, karmaşık makinelerin ve garip huylu insanların şehrine alışması kolay olmayacaktır. Hele ki elindeki çanta dışında ne kalacak bir yeri,  ne yiyecek bir şeyi olmayan adamın bu yabancı bölgeyi anlayıp kendine bir iş bulması gerekmektedir.

Çoğu zaman steampunk bir hava hissetirse de gotik çizgilerin realist karakterlerle buluştuğu, anlaşılması çok kolay ve özdeşlik kurabildiğiniz, aynı zamanda da her dokunun altında bir şeylerin gizlendiği eşsiz bir çalışmaya imza atmış Shaun Tan.

Uzak, görselliği sevenler ve çizimden hoşlananların kaçırmaması, ilginç bir anlatım deneyimi yaşamak isteyenlerin ise mutlaka göz atması gereken bir başyapıt…

Yüksek Şatodaki Adam mutluluğun resmini şatosunun duvarlarına kanla boyamak niyetinde…

“Jarvis, sıfır erhaş pozitif olsun lütfen…”